چند و چون دپوی کالاها در گمرک؛ بروکراسی پیچیده یا منافع شخصی!

عصرگمرک:هنوز علت دقیق این حادثه مشخص نیست، اما بر اساس اطلاعیه کمیته بررسی علل حادثه آتش‌سوزی در بندر شهید رجایی که دو روز پس از انفجار منتشر شد، در نتایج اولیه قصور در رعایت اصول ایمنی و پدافند غیرعامل و  خلاف‌اظهاری در برخی موارد محرز شده است.
بعد از این حادثه، بار دیگر بحث رسوب طولانی مدت کالاها در گمرک نیز در رسانه‌ها مطرح شده است؛ چرا که بر اساس گزارش‌ها در زمان انفجار حدود ۱۴۰ هزار کانتینر در گمرک بود و این موضوع باعث ایجاد خسارت بیشتر شده است. در روز هفتم اردیبهشت ماه رئیس جمهور نیز در نشست ویژه ستاد مدیریت بحران استان هرمزگان به این موضوع اشاره کرد. او این پرسش را مطرح کرد که " آیا لازم است ما ۱۲۰ تا ۱۴۰ هزار کانتینر را اینجا برای ۳ تا ۴ ماه ذخیره کنیم؟ ما نمی‌توانیم وقتی این‌ها می‌رسند، ترخیص کنیم؟"
به گفته پزشکیان قرار شد استاندار و وزارت راه در این زمینه یک مطالعه تطبیقی با کشورهای پیشرفته داشته باشیم که چه می‌کنند و ما باید چه کنیم. او همچنین تاکید کرد که " باور دارم امکان ندارد تصمیم بگیریم و در بندرهای ما ۱۳۰ هزار کانتینر بماند، ما می‌توانیم حتی یک‌دهم آن را هم اینجا نگه نداریم. ما هر همکاری که لازم باشد برای حل این موضوع انجام می‌دهیم."
اما به نظر می‌رسد رسوب کالا دلایل متعددی دارد. در مقاطع مختلف درست‌اندرکاران حوزه واردات بارها بروکراسی پیچیده و چند لایه را یکی از عوامل مهم رسوب کالا در گمرکات عنوان کرده‌اند. اما رئیس کمیسیون حمل و نقل، ترانزیت و لجستیک اتاق بازرگانی ایران معتقد است فقط بخشی از این وضعیت به تاخیر در تخصیص ارز بر می گردد که این موضوع بیشتر مربوط به کالاهای اساسی است، اما در مورد سایر کالاها وضعیت پیچیده‌تر است و هزینه پایین انبارداری در ایران و منافع شخصی از جمله مهم‌ترین دلایل ماندگاری کالا در گمرکات است.  
هزینه انبارداری در ایران ارزان است
در این رابطه رضا رستمی - رئیس کمیسیون حمل و نقل، ترانزیت و لجستیک اتاق بازرگانی ایران - در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: بر اساس ماده ۲۴ قانون امور گمرکی، در مناطق ویژه اقتصادی که بندر عباس هم جزو آن‌ها است، کالا باید حداکثر ظرف ۹۰ روز از بندر خارج شود. اما یک تبصره‌ای وجود دارد که رئیس بندر یا منطقه می‌تواند بر اساس تقاضای صاحب کالا با دلایلی این زمان را تمدید کند برای این تمدید هم زمان تعیین نشده است.
وی با بیان اینکه در کشورهای دیگر کالا بیشتر از یک ماه در هیچ بندری نمی‌ماند، تصریح کرد: یکی از دلایل این است که در بنادر دنیا، حقوق انبار داری بسیار بالا است و برای صاحبان کالا مقرون به صرفه نیست که کالا را در انبار نگه دارند، اما در ایران هزینه انبارداری بسیار ارزان است. نکته‌ای که جذابیت دارد این است که اگر کالاها در بنادر کشورهای دیگر باشد هزینه زیادی دارد و بازرگانان ترجیح می‌دهند بار را در انبار ایران نگه داری کنند. این یکی از ایرادات است و ما باید هزینه انبارداری را به صورت سیتماتیک بالا ببریم تا با کشورهای همسایه مطابقت داشته باشد.
در این میان به گفته رئیس کمیسیون حمل و نقل، ترانزیت و لجستیک اتاق بازرگانی ایران، کالاهای اساسی ممکن است برای دریافت ارز، در گمرک ماندگاری داشته باشند، البته ماندگاری کالاهای اساسی هم نباید بیشتر از سه ماه زمان ببرد. اما کالایی که اساسی نیست و ارز مبادله‌ای دریافت یا ارز را خود فرد پرداخت می‌کند و درگیری ارزی ندارد، ماندن آن در بندر هیچ توجیهی ندارد.
منافع شخصی، عامل رسوب در گمرکات
وی افزود: در مجموع همانطور که اشاره شد، یکی از علت‌های اصلی دپوی طولانی کالا این است که انبارداری در ایران ارزان است. مسئله بعدی این است که برخی افراد کالاها را در گمرک دپو می‌کنند و بعد بر اساس شرایط روز که در کشور ایجاد می‌کنند یا کمبودهایی که ایجاد می‌کنند، کالا را ترخیص می‌کنند که گران‌تر بفروشند.
رستمی با بیان اینکه کالایی که ترخیص می‌شود باید از بندر خارج شود، اما این افراد کالا را ترخیص نمی‌کنند و نگه می‌دارند تا زمان مناسبی که کمبود در کشور ایجاد شد و قیمت بالا رفت آن را ترخیص کنند، تصریح کرد: البته ایراد از خود منطقه است و رئیس منطقه نباید مهلت زمانی را تمدید کند، مگر این که واردکننده دلایل محکمی برای عدم ترخیص و خروج کالا داشته باشد. در مجموع بروکراسی پیچیده نیست و اگر واردکننده کالایی بیاورد و بخواهد به موقع ترخیص کند، غیر از کالای اساسی هیچ بروکراسی ندارد؛ مگر اینکه دنبال منافعی باشند که بخواهند این کار را انجام دهند. فقط در مورد کالاهای اساسی که دولت باید ارز ترجیحی پرداخت کند، ارز با تاخیر پرداخت می‌شود.
وی در ادامه اظهار کرد: گفته می‌شود ۱۴۰ هزار کانتینر در گمرک شهید رجایی بوده که این عدد خیلی بالا است. برخی هم می‌گویند کالاها سر جای خودشان نبودند و انبارداری اصولی صورت نگرفته و اظهار به درستی انجام نشده بود.  البته این موضوع در حال بررسی است. این در حالی است که فاصله کالاهای خطرناک باید با بقیه کالاها رعایت شود و چینش کالاها هم مهم است که همه این موارد استاندارد بین‌المللی دارد، اما به نظر می‌رسد این موارد رعایت نشده بود.
لزوم توجه ویژه به رانندگان آسیب دیده در بندرعباس
رئیس کمیسیون حمل و نقل، ترانزیت و لجستیک اتاق بازرگانی ایران در پایان ضمن " تسلیت به خانواده درگذشتگان، مخصوصا قشر زحمت‌کش راننده"، اظهار کرد: برخی از رانندگان هم خودشان فوت شدند و هم کامیون‌هایشان از دست رفت که یعنی متاسفانه هم جان و هم مالشان را از دست داده‌اند.
رستمی ابراز امیدواری کرد که این اتفاقات دیگر در کشور تکرار نشود و از اتفاق بندر عباس درس بگیریم و گفت: از دولت می‌خواهیم برای جبران خسارت قشر زحمت‌کش راننده که برای رونق اقتصادی کشور زحمت می‌کشند، به صورت جدی ورود کند، به آن‌ها توجه ویژه داشته باشند و سریعا مشکلات این بخش را حل کنند.
وی در پاسخ به سوالی درباره نحوه پرداخت خسارت به رانندگان از سوی بیمه، گفت: برخی از کامیون‌ها بیمه بدنه بودند که باید خسارت را به آن‌ها پرداخت کند. اما برخی بیمه بدنه نبودند دولت باید ترتیبی بیندیشد و به آن‌ها کمک کند. همچنین لازم است جبران خسارت آن‌هایی که بیمه بودند تسریع شود. البته در مجموع خسارت مالی زیادی در این اتفاق به کشور وارد شده و اینکه توان بیمه‌ای کافی باشد که بتواند همه خسارت‌ها را به موقع و سریع پرداخت کند، هم نکته‌ای که باید مدنظر قرار گیرد.